Negatif bilgi, hedefe gitmeyen yolları gösteren zihnin uyarı işaretlerinin toplamı ve yapılmaması gerekenleri bilme (negatif uzmanlık) olarak tanımlanmaktadır. Negatif bilgi, kişisel gelişim, problem çözme ve bilgelik düzeyinde öğrenmede kritik bir öneme sahiptir. Pozitif bilgiye odaklı eğitimin sınırlılıklarına karşın; negatif bilgi, öğrenme sürecinde hataları “daha fazla hata yapmayı önleyecek” biçimde işe koşarak, öğrencilerin risk alma, yaratıcılık ve girişimcilik gibi özelliklerine destek sağlama potansiyeline sahiptir. Ayrıca okulların da, hatalarından ders çıkararak, “öğrenen örgütler” haline gelebilmesinde negatif bilgi, “akıllı başarısızlıklar” olarak önemli bir işlev görebilir. Bu özellikleriyle negatif bilgi, pozitif bilgiyi tamamlayıcı olarak, öğrenmede bilinen yollara yeni perspektifler sağlayabilir.” (1)
Hayatımızın çok büyük kısmını kapsayan “negatif bilgi”, hata ya da başarısızlık diye kesilip atılırken negatif bilgi olmasa başsız horoz misali kalacak pozitif bilgi saltanat sürmektedir. Negatif bilgi, kısaca bilmememiz gereken şeyleri bilme olarak tanımlanmaktadır. Bu yönüyle baktığımızda negatif bilgi olmadan pozitif bilgiye ulaşmamız mümkün görünmemektedir. Öyleyse, negatif bilgiyi hata ya da başarısızlık olarak tanımlamak bir kaçış, kolaycı bir anlayışın ürünüdür.
Bir adrese ulaşma sürecinde sizi varış noktasına –pozitif bilgi- ulaştıracak her bilgi negatif bilgiyi oluşturmaktadır. Varış noktası öncesi bildiğiniz her iş yeri, sokak, cadde, meydan size avantaj sağlayacaktır. Kullandığınız yol ile varış noktasına varmada zaman ve mesafe bakımından uzama kısalmalar olsa da sürecin hiçbir yerinde de hata ya da başarısızlık yoktur. Bunu navigasyon cihazı kullananlar çok daha iyi görebilmektedir. Bu cihaz sadece hedefe ulaşmanın imkansız olduğu yerlerde en yakın yerden dön komutunu vermektedir. Bunun dışında sürekli olarak sizi doğruya ulaştırma çabası vardır. Bu çabayla da er ya da geç hedefe ulaşırsınız.
Hedefin doğru belirlendiği durumlarda hata ya da başarısızlıktan bahsetmek doğru değildir. Hatta, kişileri hedefe taşımak istiyorsak gelinebilen her noktayı “başarı” kabul etmekte fayda var. Örneğin , hedefi dağın zirvesine çıkmak olan insanlardan sadece dağın zirvesine çıkanları başarılı kabul etmek düpedüz pozitif bilgi odaklı eğitim zihniyetinin ürünüdür. Oysa, aşağıdaki olasılıklar da göz önünde bulundurulmalıdır.
A) Dağın zirvesi sınırlı sayıda kimseleri barındıracağından herkesin aynı anda oraya çıkması zaten mümkün değildir.
B) Dağ yalnızca zirveden ibaret değil, dağın zirvesi için dağın eteği nasıl olmazsa olmaz ise, dağın eteğindeki kimseler de zirvedekiler için aynı öneme sahip olmalıdır.
C) Zirveye çıkanları imkansızı başarmış gibi görmek doğru değildir, onları var olan potansiyel oraya taşımıştır. Bu potansiyel zamanla diğerlerini ya zirveye getirecektir ya da zirveye yaklaştıracaktır.
D ) İşe pozitif bilgi odaklı baktığımızda, zirve bir gün kimsesiz kalabilir. Çünkü, bu anlayış sadece zirveye ulaşmayı başarı gördüğünden oranın diğer taliplilerini küstürüp başka mecralara sevk edebilir.
Negatif bilgi, eğitimin her aşamasında işe koşulursa eğitimin mevcut sorunlarına çözüm olmada kilit rol oynayacaktır. Eğitim literatüründe pek yeri olmayan “negatif bilgi ” kavramı anlam ve uygulama şekliyle bir an önce eğitim camiasında hak ettiği yeri almalıdır.
(1 )Akpınar, B. ve Akdoğan, S. (2010). Negatif bilgi kavramı: hata ve başarısızlıklardan öğrenme. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi (BAED), 1(1), 14-22.
