Çocuk isteyen çiftlerin hangi tedaviye başlamaları gerektiği konusunda akıllarında birçok soru işareti bulunmaktadır. Düzenli ve korunmasız birlikteliğe rağmen gebe kalınamadığı durumlarda hangi tedavi başlanmalı? Aşılama tedavisi mi yoksa tüp bebek tedavisi mi yapılmalı? Hangi durumlarda tüp bebek tedavisi tercih edilmeli? Tüm bu soruları Kadın Hastalıkları ve Tüp Bebek Uzmanı Doç.Dr.Selçuk Selçuk sizler için cevapladı.

Tüp Bebek Nedir?

Tüp bebek tedavisi özetle kadından alınan yumurtaların erkekten alınan sperm hücreleriyle laboratuvar ortamında birleştirilmesi işlemidir. Oluşan embriyoların gelişimi laboratuvar ortamında takip edilir ve 5. güne ulaşan embriyolar ultrason eşliğinde ince bir kateter yardımıyla rahim içine transfer edilir.

Kimlere Tüp Bebek Tedavisi Uygulanmalı?

Tüp bebek tedavisi belirli kriterleri taşıyan çiftlere uygulanmaktadır. 1 yıllık düzenli korunmasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik oluşmayan çiftlerde öncelikle kısırlığa neden olabilecek problemlerin saptanabilmesi için rahim filmi, sperm testi ve hormon testleri istenmektedir. Yumurtalık rezerv testleriyle (Anti mülleryan hormon, adetin 2. veya 3. gününde yapılan yumurta sayımı) yumurtalıkların rezervi değerlendirilir.

Tüm bu testler yapıldıktan sonra hastanın yaşı, kaç yıldır çocuk istediği, yumurtalık rezervi ve kısırlık testlerinin sonucuna göre aşılama tedavisi veya tüp bebek tedavisi uygulanmaktadır.

Hangi Durumlarda Tüp Bebek Tedavisi Tercih Edilmeli?

Bir gebeliğin oluşabilmesi için yumurtaların düzenli büyüyüp çatlaması, tüplerin çatlayan yumurtacık hücresini tutup rahime doğru ilerletmesi gerekmektedir. Yumurtaların çatladığı dönemde cinsel birliktelik olmuşsa sperm hücrelerinin rahim ağzını, rahmi geçip tüplere ulaşması ve tüp içinde yumurtayı döllemesi gerekir. Oluşan embriyonun düzgün bir şekilde bölünerek yaklaşık 6. günde rahim iç kavitesine gelip rahim iç zarına tutunması gerekiyor.

Sağlıklı bir hamileliğin oluşması için bu anlattığımız süreçte birçok moleküler düzeyde mekanizma devreye girmektedir, bu mekanizmaların herhangi birinde problem olması kısırlığa neden olabilmektedir.

Tüp bebek tedavisinde gebelik oluşum sürecinde karşılaşılabilen birçok problem ortadan kaldırılmaktadır. Bu nedenle gebelik isteyen çiftlerde tedavi başarı şansı en yüksek olan tedavi tüp bebek tedavisidir.

I) Tüplerde tıkanıklık varsa

Rahim filminde tüplerde tıkanıklık varsa, çatlayan yumurtadan çıkan yumurtacık hücresini tüpler içine alamayacaktır. Daha da önemlisi sperm ve yumurtacık hücresi tüplerdeki tıkanıklıktan dolayı birleşemeyecektir.

Her iki tüpte tıkanıklık olan kadınlarda tüp bebek tedavisi  gerekmektedir, çünkü her iki tüpte tıkanıklık durumunda aşılama tedavisi ile gebelik elde edilemez.

II) Sperm parametrelerinde ciddi bozukluk olan erkeklerde

Sperm sayısında ciddi düşüklük olması (<1 milyon/ml, şiddetli oligospermi) veya hiç sperm hücresinin olmaması (azospermi) durumunda normal yoldan veya aşılamayla hamilelik şansı çok düşüktür özellikle azospermi durumunda mümkün değildir. Bu nedenle sperm sayısı çok düşük olan erkeklerde tüp bebek tedavisi tercih edilmelidir.

Eğer sperm testinde hiç sperm hücresi yoksa tüp bebek tedavi sürecinde erkekten biyopsi yöntemiyle (TESE işlemi) sperm hücresi elde edilir. Erkekten sperm elde edebilmek için TESE işlemi, tüp bebek merkezinde yumurta toplama işleminin gerçekleştirildiği gün yapılmalıdır.

III) Yumurtalık rezervi çok düşük olan kadınlar

Yumurtalık rezervi hepimizin bildiği gibi kadın yaşı ilerledikçe azalmaktadır. Yumurta rezervi düşük olan kadınlarda tüp bebek tedavisinin önerilme nedeni normal yoldan gebelik olamayacağı için değil, zaman geçtikçe yumurta rezervi daha da azalacağı için bir süre sonra tüp bebek denemesi ile hamilelik şansı çok daha düşük olacaktır. Çünkü  yumurta sayısı ne kadar fazlaysa tüp bebek tedavisiyle hamilelik şansı da o kadar yüksektir.

Bu nedenle, yumurtalık rezervi çok düşük olan kadınlarda zaman kaybetmeden tüp bebek tedavisi önerilmektedir.  

IV) İleri kadın yaşı

Kadın yaşının ilerlemesiyle birlikte hem yumurta sayısı azalmakta hem de yumurta kalitesi bozulmaktadır. Yumurta sayısının ve kalitesinin azalması normal yoldan gebelik şansının giderek azalmasına neden olmaktır. Özellikle 40 yaşından sonra yumurta rezervi ciddi şekilde azaldığı için çiftlerin beklemeden gebelik tedavisine başlamasını öneriyoruz. Burada ki mantık, zaman ilerledikçe tedaviyle de hamile kalma şansının azalmasıdır. 

V) Tekrarlayan gebelik kayıpları olan çiftler

Tekrarlayan düşükleri olan çiftlerde düşüklerin en sık karşılaşılan nedeni embriyolardaki genetik anormalliklerdir. 2022 yılında yapılmış bir çalışmada tekrarlayan düşüklerin en sık sebeplerinden birinin embriyo genetik anormalliklerinin olduğu belirtilmiştir.

Tüp bebek denemesi ile embriyolara genetik analiz uygulama şansı olduğu için genetiği normal olan embriyo bulunup transfer edilerek düşük riski minimuma indirilmektedir.

Ancak tekrarlayan düşükleri olan çiftlerde tüp bebek tedavisine başlamadan önce mutlaka düşüklere neden olan başka bir durum olup olmadığı detaylı olarak araştırılmalıdır. Embriyo genetik analizi tüp bebek tedavi fiyatını arttırdığı için hasta seçimin çok dikkatli yapılması gerekiyor. Eğer herhangi bir problem saptanırsa tüp bebek tedavisinden önce bu problemler tedavi edilmelidir ve süreç izlenmelidir. Buna rağmen düşük tekrarlarsa o zaman tüp bebek tedavisi uygulanmalıdır. Embriyo genetik analiz işlemi mutlaka bu konuda uzmanlaşmış tüp bebek merkezlerinde gerçekleştirilmelidir.

VI) Anne veya baba adayında genetik anormallik varsa

Hepimizin bildiği gibi bebeğin genetik yapısı anneden ve babadan gelmektedir. Anne ve/veya babada bir genetik anormallik varsa bunun bebeğe geçme ihtimali bulunmaktadır. Bu ihtimali ortadan kaldırmak için tüp bebek tedavisi ile elde edilen embriyolara genetik analiz uygulanıp sağlıklı embriyo bulunabilir. Genetik olarak normal olan embriyo transfer edilerek anneden veya babadan genetik anormalliğin bebeğe geçmesi engellenmiş olur.