Türkiye'de içme suyu şebeke sisteminde kaçak-kaybın en yüksek olduğu illerden birisi Van şehridir. Van şehrinde içme suyu şebeke sisteminde kaçak-kayıp oranı %80’in üzerindedir. İçme suyu şebeke sisteminde kaçak-kayıp arttıkça evlere ve işyerine temiz, kaliteli ve hijyen içme suyu vermek çok zordur. Hatta mümkün değildir.
Van şehri içme suyu şebeke sistemi boruları sanki bir elek gibi, boruların içindeki su her yere dağılıyor.
Kaçak-kayıp oranı çok yüksek olan Van şehri içme suyu şebeke sisteminde, yaz aylarında, yüksek yerleşim bölgelerinde çoğu zaman su akmamaktadır. Suyu akmayan yüksek yerleşim bölgelerinde şebeke sistemi borularının içine dışarıdan içeriye doğru hava ve pis su sızar. Su kesintisi süresi uzadıkça şebeke sistemine pis su sızıntısı o nispette fazla olur.
Yine Van şehrindeki yaşlı şebeke sisteminde de, kış aylarında, aşırı basınçtan dolayı sık aralıklarla patlaklar olur. Patlakların tamiratı için önce şebeke sisteminde su kesilir. İçme suyu şebeke sisteminde su kesintisi olduğu zaman içme suyu borularına, dışarıdan içeri doğru basınç oluşur. İçme suyu borusu çevresinden içeriye doğru hava ve pis su sızar. Su kesintisi süresi attıkça sızıntı o nispette fazla olur.
Yaz aylarında yüksek bölgelerde akmayan ve kış aylarında patlakların, arızaların tamiri sonucu sular tekrar akmaya başladığında ve musluklar açıldığında;
1. Boru içine dışarıdan sızan hava ve pis sular öncelikli olarak musluktan akar.
2. İçme suyuna dezenfeksiyon amacı ile verilen klor sudan uzaklaşarak serbest hale geçer ve içme suyunun içilmesini riskli hale getirir.
Arıza, patlak ve kesinti giderilip şebekeye tekrar su verildiği zaman dışarıdan şebekeye sızan pis su, evlere ve işyerlerine kadar ulaşır. Bu su içildiği zaman insanı hasta eder. Kaçak kaybın yüksek olduğu Van'da bu olay sık aralıklarla olması kuvvetle muhtemeldir.
Su kesintilerinin, arızalarının ve patlaklarının sık aralıklarla olduğu şebeke sistemlerindeki suların temiz, kaliteli ve hijyen akması çok zordur.
Temiz, kaliteli ve hijyen akmayan içme suyu şebeke sistemindeki suların içme amaçlı kullanılması sağlık açısından çok sakıncalıdır.
İçme suyu şebeke sistemindeki patlaklar, kesintiler ve arızalar yüksek olduğu zaman ishal, kusma, ateşlenme, karın ağrısı ve mide bulantısı gibi şikâyetlerinden dolayı sağlık merkezlerine başvuruda artışlar olur. Özellikle bu vakalar, su kesintisinin, patlağının ve arızasının olduğu bölgelerde daha sık görülür.
İçme suyu şebeke sisteminin tüm noktalarında suda yeterli miktarda (en az 0,5 mg/lt.) serbest klor olmalıdır. Kaçak-kaybın yüksek olduğu Van şehri içme suyu şebeke sisteminde dezenfeksiyon amaçlı kullanılan serbest klorun yeterli seviyede ((en az 0,5 mg/lt.) olması mümkün değildir. Dezenfeksiyon amacı ile kullanılan serbest klor, içme suyu şebeke sisteminde yeterli seviyede veya hiç olmadığı zaman o içme suyu şebeke sisteminde hastalık yapıcı mikropların olması kuvvetle muhtemeldir.
İçme suyunun kalitesi, insan sağlığını direk olarak etkilemektedir. Kaliteli, sağlıklı ve kesintisiz içme suyunu vatandaşların hizmetine sunmak Van belediyesinin asli görevidir. Van belediyesi, su kesintisini ve kaçak/kayıp miktarını en aza indirici çalışmalar yapmalıdır. Van belediyesinin ilk işi halkına temiz ve hijyenik su içirmek ve bununla ilgili gerekli tedbirleri almak olmalıdır. Kimsenin musluktan akan suları içmeyin deme hakkı yoktur. Su hakkı en temel haklardan biridir.
Van belediyesi içme suyu şebeke sistemini yenileme çalışması ile ilgili seferberlik ilan etmelidir. Kaçakları ve kayıpları mutlaka önlemelidir.
Kaçak-kayıptan dolayı Türkiye’de yaklaşık 500 litre/gün-kişi ile en fazla suyun tüketildiği il, Van şehridir. Normalde bu değer 125 ila 200 litre/gün-kişi arasında değişmektedir.
Van belediyesi direk şebeke sistemine bağlı olan kuyuları kapatmalıdır. Kuyu sularının gerekli ön işleme tabi tutulmadan, dezenfeksiyon gibi, şebeke sistemine verilmesi insan sağlığını hiçe saymak demektir.
Van şehrinde yaşayan vatandaşlarımızın da temiz, kaliteli ve hijyenik su içmek en temel hakkıdır.
